Correct handschoenen uittrekken

Wat is er aan de hand?

In veel professionele omgevingen, zoals ziekenhuizen, verpleeghuizen en schoonmaakbedrijven, worden dagelijks handschoenen gebruikt als primaire bescherming tegen besmetting of schadelijke stoffen. Hoewel het dragen van handschoenen als vanzelfsprekend wordt gezien, is er een belangrijk aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien: het correct handschoenen uittrekken na gebruik. Hoe sterk is een ketting? Precies…. Het hele proces draag je als professional handschoenen en bij het uittrekken van de handschoenen contamineer je jezelf als nog met pathogene micro-organismen, cytostatica en andere schadelijke stoffen.

Bij het verkeerd uittrekken van handschoenen komen micro-organismen en chemicaliën in contact met de huid, vooral rond de polsen. Dit vergroot het risico op besmetting, niet alleen voor de medewerker zelf, maar ook voor anderen in de omgeving. Daarom is het correct dragen en verwijderen van handschoenen essentieel voor een veilige werkomgeving, ongeacht of je een schoonmaker in een kantoorpand of ziekenhuis bent. Ook bij verpleegkundigen en (para)medici is dit een belangrijk aandachtspunt bij het uitvoeren van hun werkzaamheden.

Ja dat weet ik wel

Mooi dat je weet dat je handschoenen op de juiste manier moet uittrekken, waarom doe je het dan niet? Zo’n twee jaar geleden tijdens een training hand hygiëne in een verpleeghuis dacht ik; ‘ik zou hier een een blog over moeten schrijven, maar laat ik eerst eens onderzoek doen’.

In de afgelopen twee jaar ben ik er achter gekomen dat er veel aandacht is voor handhygiene, vooral voor het op de juiste manier wassen en desinfecteren van handen. Je zou dan kunnen denken waarom aandacht schenken aan het op de juiste manier verwijderen van handschoenen? Dat is heel simpel in de praktijk heb ik gezien dat de uitvoering van handhygiene door professionals in de zorg en daar buiten te wensen overlaat. Doe je dan je handschoenen uit die je in een vervuilde/ besmette omgeving hebt gedragen ter bescherming van jouw eigen gezondheid dan besmet je alsnog jezelf. Weet je nog? Je huid is een orgaan en neemt stoffen op die uiteindelijk in je lichaam terecht komen.

De impuls voor het daadwerkelijk schrijven van dit blog ontstond tijdens een recente opdracht die ik in opdracht van een ziekenhuis uitvoerde. Ik was daar voor een advies over vloeren waar ze een probleem mee hadden. Ik zag een trainer die bezig was met een uitleg over handhygiëne. Op een afstandje keek ik mee. De trainer had handschoenen aan, deed deze uit en desinfecteerde vervolgens haar handen. Ze nodigde de deelnemers uit hetzelfde te doen. Ik zag dat de trainer de handschoenen op een verkeerde manier uitdeed, ze gaf de deelnemers dus het verkeerde voorbeeld.

Bij een recente docentenbijeenkomst vroeg ik aan een aantal collega’s welke aandacht zij geven aan hun cursisten als het gaat over handhygiene. Van iedereen kreeg ik het antwoord handschoenen dragen en handen wassen. Op mijn vraag hoe de handschoenen uitdoen kreeg ik als antwoord: “ja gewoon, hoe bedoel je?” Natuurlijk geen enkel probleem dat je iets niet weet omdat het je nooit is geleerd of verteld. Van 1 collega kreeg ik gelukkig als antwoord: “Daar besteed ik speciale aandacht aan”. Dit was een collega die trainingen verzorgt binnen de gezondheidszorg.

Dagelijks maken duizenden schoonmakers toiletten schoon. Hun handschoenen zijn vervuild en ze doen deze niet correct uit en vervuilen vervolgens hun huid. Ik zie dat ook tijdens de examens die ik bijwoon als examinator bij de RAS. Het toilet is keurig met handschoenen aan schoon gemaakt. Handschoenen worden verkeerd uitgetrokken en even later zie ik de deelnemer in zijn ogen wrijven of een boterham eten. In de trainingen die deze schoonmakers krijgen is er geen aandacht voor dit belangrijke onderdeel in de schoonmaak, het staat zelfs niet in één lesboek. Tijd voor verandering.  

In dit blog leg ik uit waarom het belangrijk is om handschoenen op de juiste manier te dragen. En vooral waarom het correct verwijderen van handschoenen belangrijk is. Welke risico’s er zijn als dit niet gebeurt. Ook geef ik een stapsgewijze instructie voor het veilig verwijderen van handschoenen. Daarnaast kijk ik naar de verschillende soorten handschoenen en hun toepassingen, en geef ik tips voor training en bewustwording op de werkvloer.

Als professional weet je dit natuurlijk allemaal en voer je het allemaal uit. Dit blog is geschreven voor mensen die het nog niet weten of opgefrist willen worden.

Waarom Handschoenen Dragen?

Het gebruik van handschoenen is één van de meest fundamentele maatregelen om jezelf en anderen te beschermen tegen schadelijke stoffen, micro-organismen en chemicaliën. Handschoenen vormen een fysieke barrière tussen je huid en de buitenwereld, waardoor besmetting wordt voorkomen tijdens het werken in risicovolle omgevingen. Dit geldt zowel voor medisch personeel dat patiënten behandelt, als voor schoonmakers die in contact komen met gevaarlijke afvalstoffen of verontreinigde oppervlakken. Dus ook schoonmakers die toiletten schoonmaken binnen een kantooromgeving of bijvoorbeeld een school.

Gevaren van niet correct gebruik van handschoenen:

• Micro-organismen en besmetting: In zorginstellingen, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen, is er een voortdurend risico op blootstelling aan micro-organismen zoals bacterieën of virussen. Een simpele taak zoals het schoonmaken van een toilet kan leiden tot besmetting als handschoenen niet goed worden gedragen of verwijderd. Micro-organismen kunnen zich snel verspreiden, vooral via de handen.
• Chemische stoffen: In ziekenhuizen waar patiënten worden behandeld met chemotherapie (cytostatica), is het cruciaal dat schoonmakers handschoenen dragen bij het reinigen van bijvoorbeeld toiletten of het afhalen van een bed. Cytostatica wordt via de huid opgenomen. Dit is bijzonder gevaarlijk voor kwetsbare groepen zoals zwangere vrouwen, die absoluut geen contact mogen hebben met deze stoffen.
• Extreme schoonmaaksituaties: In gevallen van extreme vervuiling, zoals het schoonmaken na een lijkvinding of in woningen van mensen met een hoarding-probleem, kunnen professionals worden blootgesteld aan een breed scala van schadelijke stoffen, waaronder, lijkvocht, muizen- en rattenurine. Urine van knaagdieren kan verschillende soorten Hantavirussen bevatten. Deze virussen kunnen ernstige problemen veroorzaken. Handschoenen zijn daarom essentieel, maar onjuist gebruik kan alsnog tot contaminatie leiden.

Soorten Handschoenen en Hun Toepassingen

Er zijn verschillende soorten handschoenen beschikbaar voor gebruik in professionele omgevingen, zoals ziekenhuizen, schoonmaakbedrijven en verpleeghuizen. Elk type handschoen heeft unieke eigenschappen en is geschikt voor specifieke situaties. Hieronder laat ik zien welke soorten handschoenen er zijn en in welke situaties ze het meest geschikt zijn.

a. Latex Handschoenen

Latex handschoenen zijn een veelgebruikte keuze in medische en schoonmaakomgevingen vanwege hun elasticiteit en sterkte. Ze bieden een goede barrière tegen micro-organismen en chemicaliën.

• Voordelen:
  • Uitstekende rekbaarheid en pasvorm, waardoor ze comfortabel zijn voor langdurig gebruik.
  • Goede bescherming tegen bacteriën, virussen en vloeistoffen.
• Nadelen:
  • Latexallergieën zijn een veelvoorkomend probleem bij zowel zorgverleners als patiënten. Bij allergische reacties kan het gebruik van latex handschoenen leiden tot huidirritatie, ademhalingsproblemen of ernstigere symptomen.
• Toepassing:
  • Geschikt voor taken waarbij nauwkeurig werk vereist is, zoals medische behandelingen of schoonmaak in verpleeg en ziekenhuizen. Echter, bij bekende allergieën moet worden uitgeweken naar alternatieven zoals nitril.

b. Nitril Handschoenen

Nitril handschoenen zijn gemaakt van synthetisch rubber en vormen een uitstekend alternatief voor latex, vooral voor mensen met een latexallergie. Ze zijn duurzaam en resistenter tegen chemicaliën, wat ze geschikt maakt voor verschillende professionele toepassingen.

• Voordelen:
  • Latexvrij, wat ze veilig maakt voor mensen met een allergie.
  • Zeer sterk en bestand tegen scheuren, perforaties en chemicaliën (behalve ketonen, acetaten, geconcentreerde zuren en zeer corrosieve chemicaliën), waaronder cytostatica.
  • Bieden betere bescherming tegen virussen en bacteriën dan vinylhandschoenen.
• Nadelen:
  • Iets minder rekbaar dan latex, waardoor ze wat minder comfortabel kunnen aanvoelen bij langdurig gebruik.
• Toepassing:
  • Ideaal voor medische professionals en schoonmakers die werken in risicovolle omgevingen, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen waar blootstelling aan chemicaliën, zoals cytostatica kan voorkomen. Handschoenen zijn ook bijzonder geschikt voor schoonmaak in kantoor of school omgeving.

c. Vinyl Handschoenen

Vinyl handschoenen zijn gemaakt van PVC en zijn een goedkope optie voor situaties waarin minder bescherming nodig is. Ze zijn minder duurzaam en elastisch dan latex en nitril, maar kunnen nuttig zijn voor kortdurend gebruik of in omgevingen met een laag besmettingsrisico.

• Voordelen:
  • Goedkoop en latexvrij, dus een veilig alternatief voor mensen met een latexallergie.
  • Geschikt voor kortdurende taken waarbij er weinig risico is op blootstelling aan gevaarlijke stoffen.
• Nadelen:
  • Minder bestand tegen chemicaliën en micro-organismen.
  • Minder elastisch en passen niet altijd goed om de handen, wat het risico op scheuren verhoogt.
• Toepassing:
  • Geschikt voor minder risicovolle taken, zoals het schoonmaken van kantoren of scholen, waar de kans op blootstelling aan gevaarlijke stoffen beperkt is.

Belang van het kiezen van de juiste handschoen

De keuze van het juiste type handschoen hangt af van de aard van het werk. In omgevingen zoals ziekenhuizen of bij het omgaan met cytostatica, bieden nitril handschoenen de beste bescherming. Voor minder risicovolle situaties kunnen vinylhandschoenen voldoende zijn, mits ze op de juiste manier worden gebruikt en tijdig worden vervangen.

Stap-voor-stap handleiding voor Correct verwijderen van handschoenen

Het correct verwijderen van handschoenen is essentieel om besmetting/vervuiling van de huid te voorkomen. Dit proces wordt vaak verkeerd uitgevoerd, wat kan leiden tot het onbedoeld besmetten van jezelf en mogelijk besmetten van anderen.

Hieronder volgt een gedetailleerde stap-voor-stap handleiding die je veilig kunt volgen om handschoenen correct uit te trekken.

Checklist voor het Correct Dragen en Verwijderen van Handschoenen

Het naleven van hygiëne- en veiligheidsprotocollen vereist bewuste en consistente inzet. In een onoplettend moment gaat het vaak fout. Om professionals op de werkvloer te ondersteunen bij het correct dragen en verwijderen van handschoenen, is het nuttig om een eenvoudige checklist te bieden. Deze checklist kan als visuele herinnering in werkomgevingen worden geplaatst of als onderdeel van trainingsmateriaal worden gebruikt.

Checklist: Handschoenen Correct Gebruiken

1. Voordat je handschoenen aandoet:
   • Controleer dat je geen sieraden draagt.
   • Kies het juiste type handschoen voor de taak (latex, nitril of vinyl, afhankelijk van de situatie).
   • Zorg ervoor dat je handschoenen goed passen en onbeschadigd zijn (geen scheuren of gaatjes).
2. Tijdens het dragen van handschoenen:

1. Volg de stap-voor-stap handleiding voor het veilig verwijderen van handschoenen (zie stap voor stap handleiding hierboven).
2. Raak de buitenkant van de handschoenen niet aan met je blote handen.
3. Gooi de gebruikte handschoenen meteen weg in een daarvoor bedoelde afvalbak of zak.
4. Na het verwijderen van handschoenen:

1. Was je handen grondig met water en zeep, of gebruik een handdesinfectiemiddel.
2. Vervang handschoenen direct en pas de juiste handhygiëne toe als je overgaat naar een nieuwe taak of omgeving.

Op de site van Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie, SRI richtlijnen, lees je nog meer interessants over handschoenen. 

Tips voor Training en Bewustwording op de werkvloer

Handschoenen dragen is slechts effectief als ze correct worden gebruikt, wat betekent dat regelmatige training en bewustwording cruciaal zijn. Veel professionals zijn zich niet bewust van de risico’s van onjuist gebruik van handschoenen en de gevolgen voor hun gezondheid. Hieronder volgen enkele tips om training en bewustwording op de werkvloer te bevorderen.

a. Regelmatige Training

• Praktijkoefeningen: Organiseer praktische workshops waarin medewerkers de juiste technieken leren voor het correct dragen en verwijderen van handschoenen. Laat hen in realistische scenario’s oefenen, zodat de handelingen automatisch worden.
• Herhaling van de basisprincipes: Zelfs ervaren professionals moeten regelmatig worden herinnerd aan de basisprincipes van hygiëne en veiligheid. Maak training een terugkerend onderdeel van het werk.
• Virtuele tools: Overweeg het gebruik van korte video’s of digitale hulpmiddelen om werknemers te laten zien hoe ze handschoenen correct moeten gebruiken en verwijderen. Beelden zeggen vaak meer dan woorden en blijven beter hangen.

b. Visuele Herinneringen

• Posters en infographics: Plaats duidelijke en begrijpelijke posters in werkruimtes, of schoonmaakruimtes. Deze posters moeten stap-voor-stap illustraties bevatten van het proces voor het veilig verwijderen van handschoenen eventueel gecombineerd met de juiste handen-was of desinfectie procedure. Ze horen tenslotte bij elkaar.
• Instructiekaarten: Overweeg het verstrekken van instructiekaarten aan het personeel die in zakken of uniformen kunnen worden gedragen voor snelle referentie tijdens het werk.

c. Opname in Protocollen

• Hygiëneprotocollen: Het correct verwijderen van handschoenen moet een vast onderdeel zijn van de protocollen voor hygiëne en veiligheid op de werkvloer. Dit geldt voor zowel medische instellingen als schoonmaakbedrijven.
• Inspecties en audits: Voer regelmatig inspecties uit om ervoor te zorgen dat het personeel de juiste technieken gebruikt. Maak het onderdeel van kwaliteitscontroles en veiligheidsaudits.

d. Bewustwordingscampagnes

• Het belang van hygiëne benadrukken: Bewustwordingscampagnes kunnen helpen om de cultuur van veiligheid en hygiëne op de werkvloer te versterken. Denk aan maandelijkse thema’s waarbij het correct gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) zoals handschoenen centraal staat. Maar ook in lesboeken, online leeromgevingen en ander lesmateriaal moet er aandacht zijn voor het correct ” handschoenen uittrekken ” zijn. Het correct uitdoen van handschoenen is wat mij de betreft de basis in een goede handhygiëne.
• Feedbackmechanismen: Zorg ervoor dat medewerkers feedback kunnen geven en ontvangen over hun gebruik van handschoenen. Dit kan via informele feedback tijdens werkoverleg, of via meer formele kanalen zoals werkplekbeoordelingen.

Tot slot: het essentiële belang van hygiëne en veiligheid

Het correct dragen en verwijderen van handschoenen lijkt op het eerste gezicht misschien eenvoudig, maar in de praktijk worden er dagelijks fouten gemaakt die tot ernstige besmettingen kunnen leiden. Van micro-organismen zoals de E. coli-bacterie, Noro-virus tot gevaarlijke chemicaliën zoals cytostatica, onjuist gebruik van handschoenen kan leiden tot ernstige gezondheidsrisico’s voor zowel de werknemer als de mensen om hen heen.

Professionele schoonmakers, verpleegkundigen en medici hebben de verantwoordelijkheid om hun eigen veiligheid en die van anderen te waarborgen door op de juiste manier handschoenen te gebruiken. Het correct verwijderen van handschoenen is een cruciaal onderdeel van deze bescherming. Door bewustwording te creëren en regelmatige training aan te bieden, kunnen we ervoor zorgen dat het risico op besmetting aanzienlijk wordt verminderd.

De juiste keuze van handschoenen, afhankelijk van de situatie en de risico’s, gecombineerd met een stapsgewijze verwijdering, kan het verschil maken tussen effectieve bescherming en blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Door handschoenen correct te gebruiken en het belang ervan in te zien, kunnen professionals hun werk veilig en hygiënisch uitvoeren.

de zwakste schakel bepaalt de sterkte van de ketting